Dereń jadalny (Cornus mas) to roślina uprawiana od tysięcy lat. Owoce przypominają połączenie śliwki i wiśni, a wyróżnia je słodko-cierpki smak. Wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie chińskiej, a także w kuchni greckiej, tureckiej oraz europejskiej. Jak uprawiać dereń jadalny i dlaczego warto jeść jego owoce?
Dereń jadalny – poznaj bliżej tę niezwykłą roślinę
Dereń jadalny to długowieczne drzewo lub krzew niewielkich rozmiarów o zaokrąglonej koronie. Pochodzi z Europy Południowej oraz południowo-zachodnich rejonów Azji. Rozłożysty krzew lub niewielkie drzewo dorasta do około 10 metrów. Jego owoce wykorzystywane są w medycynie chińskiej oraz medycynie ludowej, dzięki wyjątkowym właściwościom prozdrowotnym. Roślina ta zdobi ogród przez cały rok. Drobne kwiaty zebrane w kuliste baldachy dekorują ogród żółtym kolorem od lutego, a jesienią czerwonymi owocami, łuszczącą się szarobrązową korą i pięknie wybarwiającymi się liśćmi. Owoce pestkowe wyglądem przypominają wiśnie o cierpkim smaku. Od wieków dereń był rośliną leczniczą i ozdobną.
Dereń jadalny uprawa
Cornus mas nie jest rośliną wybredną, jeśli chodzi o rodzaj podłoża. Lubi glebę przepuszczalną i żyzną, ale dobrze rośnie na każdym terenie, również na glebie ciężkiej i gliniastej.
To drzewo ozdobne wczesną wiosną dekoruje ogród pięknymi żółtymi kwiatami, wcześniej niż forsycja. Kwitnie od lutego do marca. Owoce derenia jadalnego w smaku przypominają połączenie cierpkich wiśni z żurawiną. Mają owalny kształt, a miąższ mocno przylega do pestki. Dojrzałe są kiedy stają się miękkie i ciemnoczerwone. To roślina samopylna, aby obficie owocowała najlepiej posadzić co najmniej dwie odmiany derenia.
Dereń jadalny owoce
Owoce derenia jadalnego dostarczają organizmowi żelaza, magnezu, cynku, miedzi, wapnia czy potasu. Zawierają również garbniki, beta-karoten, flawonoidy, witaminy C, P i A oraz kwasy organiczne.
Osiągają dojrzałość kiedy same spadną z drzewa, najczęściej następuje to od sierpnia do października. Wyglądem przypominają ciemnoczerwone owalne śliwki. Mają błyszczącą skórkę i soczysty miąższ w kolorze wiśniowym. W medycynie ludowej owoce derenia jadalnego stosowano na szkorbut.
Do czego wykorzystać owoce derenia jadalnego?
Owoce derenia można spożywać na surowo, dodawać je do domowego muesli, koktajli czy deserów. Ze względu na fakt, że miąższ w owocach mocno przylega do pestki, najczęściej przygotowuje się z nich dżemy, konfitury czy nalewki. W Chinach i Korei suszone owoce derenia jadalnego są popularnym lekiem na problemy z nerkami.
Tradycyjne zastosowania derenia:
- Kora i owoce mają właściwości ściągające, przeciwgorączkowe i odżywcze.
- Owoce łagodzą dolegliwości jelitowe i gorączkę, stosowano je także w leczeniu cholery.
- Kwiaty są stosowane w leczeniu biegunki.
- Owoce i przetwory z nich przyspieszają powrót do zdrowia po przebytych chorobach.
- Picie soku z owoców derenia może również sprzyjać regeneracji flory jelitowej po biegunce.
- Regularne spożywanie owoców wspomaga pracę wątroby i nerek oraz obniża ciśnienie krwi.
- Owoce ułatwiają detoksykację organizmu.
- Wysoki poziom witaminy C sprawia, że warto jadać owoce derenia, aby wzmacniać odporność oraz zapobiegać przeziębieniu i grypie.
Owoce derenia jadalnego zastosowania kulinarne
W pełni dojrzały owoc ma śliwkowy smak, choć niektórzy twierdzą, że przypomina on w smaku połączenie wiśni i żurawiny. Owoce derenia jadalnego można spożywać na surowo, suszyć lub przygotowywać z nich przetwory. Dawniej były przechowywane w solance i używane jak oliwki. W niektórych krajach pestki derenia jadalnego są prażone, mielone i służą jako zamiennik kawy. Z nasion można wyekstrahować niewielką ilość oleju jadalnego. W wielu krajach na świecie owoce derenia wykorzystuje się do produkcji napojów alkoholowych. W Turcji i Iranie solone owoce derenia jadalnego są smaczną przekąską. Można z nich przygotować kompoty, nalewki, dżemy i konfitury. Liście derenia jadalnego są źródłem garbników, warto przygotowywać z nich naturalną herbatę.
Odmiany derenia jadalnego
Dereń jadalny 'Bolestraszycki’ jest polską odmianą derenia o umiarkowanym tempie wzrostu. Ta długowieczna roślina wyróżnia się wysoką mrozoodpornością, dzięki czemu można sadzić ją w całej Polsce. To odmiana o wyjątkowo dużych owocach dojrzewających na początku września.
Dereń jadalny 'Dublany’ to kolejna odmiana derenia wyhodowana w Arboretum Bolestraszyce. Ma duże owoce dojrzewające pod koniec sierpnia. Wyróżnia ją rozłożysty pokrój i przeciętna siła wzrostu.
Dereń jadalny 'Jolico’ – późno dojrzewająca odmiana o gigantycznych owocach w kolorze ciemnopurpurowym pochodząca z Austrii. To jedna z najpóźniej owocujących odmian, wymagająca ciepłej jesieni do uzyskania pełni walorów smakowych.
Dereń jadalny 'Juliusz’ – owoce doskonale sprawdzają się na soki oraz kiszenia. Odmianę Juliusz cechuje najkrótszy z polskich odmian derenia okres zbioru, który wynosi miesiąc.
Dereń jadalny 'Macrocarpa’ – stara odmiana dojrzewająca na przełomie września i października. Ma mnóstwo owoców o gruszkowym kształcie. Wyróżnia się jednymi z najsmaczniejszych owoców, jednak w naszych warunkach nie zawsze może w pełni dojrzeć.
Dereń jadalny 'Paczoski’ – kolejna odmiana wyhodowana w Arboretum Bolestraszyce, owoce dojrzewają na początku września, a ich okres zbioru jest długi i zmienny.
Dereń jadalny 'Szafer’ to odmiana o bardzo smacznych owocach z najwyższą zawartością witaminy C. wyhodowana w polskim Arboretum Bolestraszyce. Owoce dojrzewają pod koniec sierpnia, mają najdłuższy i stały okres zbioru, który trwa około półtora miesiąca.
Dereń jadalny 'Jantarnyj’ – ukraińska odmiana derenia o żółtych owocach zwana też „Yellow”. Wyróżnia ją duża plenność. Ma smaczne owoce, które dojrzewają w połowie września.
Sadzonki derenia jadalnego można kupić w szkółce Akademia Roślin.
Dereń jadalny właściwości zdrowotne
W naturalnej medycynie chińskiej służy do odżywiania nerek. W Korei owoce derenia są popularnym antidotum na impotencję. Poza tym spożywa się je, aby poprawić kondycję skóry i dodać jej blasku. Dostarczają organizmowi antyoksydantów, wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe.
Dereń jadalny w ogrodzie
Dereń jadalny to roślina łatwa w utrzymaniu, która toleruje również trudniejsze warunki uprawy. Najlepiej rośnie w miejscu nasłonecznionym, jednak doskonale znosi suszę i cień. Sprawdza się na żywopłoty. Najlepiej formować i ciąć dereń jadalny zimą lub latem. Wykazuje dużą odporność na choroby i szkodniki.
Świetnie sprawdzi się jako dekoracyjny element architektury ogrodowej ze względu na efektowny wygląd wczesną wiosną, czyli w okresie kwitnienia oraz późnym latem w czasie owocowania, a także jesienią dzięki pięknie wybarwionym liściom i łuszczącej się korze. Przyciąga owady zapylające.
Zielone pędy derenia pod wpływem promieni słonecznych wybarwiają się na brązowo. Pokryte pięknymi żółtymi kwiatami gałązki derenia mogą służyć do dekoracji wnętrz podobnie jak gałązki forsycji.
Roślina ta nie lubi przesadzania, warto wziąć to pod uwagę podczas zakupu sadzonek i wybierać te produkowane w doniczkach.
Zachęcam również do lektury artykułów pt.: Malina – uprawa w ogrodzie, ciekawostki, zalety spożywania, Jagody goi – jak uprawiać w ogrodzie i dlaczego warto jeść oraz Świdośliwa – niezwykły krzew, który musisz mieć w ogrodzie.
Artykuł powstał przy współpracy z Akademią Roślin